آیا در قرآن کریم به حضرت قائم (عج) و قیام ایشان اشاره شده است؟

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) قبل از وفات خویش فرمودند:
انّى تارک فیکم الثقلین ما إنْ تمسکْتُم بهما لن تضلّوا: کتاب الله و عترتى أهل بیتی و إنّهما لنْ یَفترِقا حَتّى یَرِدا علیّ الحوضَ؛[1]
من، در میان شما، دو چیز گران بها باقى مى گذارم؛ تا زمانى که به این دو تمسّک کنید، گمراه نمى شوید: کتاب خداوند (قرآن) و عترت و خاندان من، این دو از هم جدا نمى شوند تا در روز قیامت بر من در حوض وارد شوند.

بنابراین، قرآن یا اهل بیت (علیهم السلام) به تنهایى، مایه ى رستگارى نخواهند شد. ما زمانى مى توانیم به رستگارى برسیم که این دو را در کنار هم قرار دهیم؛ زیرا قرآن، به تنهایى و بدون اهل بیت (علیهم السلام) براى هدایت انسان کافى نیست. در مسئله ى مهدویت نیز اگر بخواهیم آیات مربوط به امام مهدى (علیه السلام) و قیام آن حضرت را بفهمیم، باید به بیانى که از سوى اهل بیت (علیهم السلام) در مورد آیات مربوط به قیام آن حضرت، وارد شده است، مراجعه کنیم؛ زیرا قرآن، یعنى ثقل اکبر و مهم ترین منبع اسلامى، در زمینه ظهور حضرت قائم (علیه السلام) مانند بسیارى زمینه هاى دیگر، یک بحث کلّى و اصولى دارد و وارد جزئیات مسئله نمى شود.
به تعبیر دیگر، آیات قرآن، خبر از یک حکومت عدل جهانى در سایه ایمان مى دهد که به دستِ «خلیفة الله» صورت خواهد گرفت. تعیین مصداق این آیات، منوط به رجوع به دریاى بى کران علم اهل بیت (علیهم السلام) است.
برخى از علما و محققان، تعداد آیاتى را که درباره ى امام زمان (علیه السلام) تفسیر و تأویل شده است، حدود دویست آیه دانسته اند.[2] مرحوم علامه مجلسى، بیشتر آن‌ها را در بحارالأنوار گرد آورده است.[3] و ما در این جا، به ذکر چند آیه و تفسیر و تأویل آن ها از ائمه ى معصوم (علیهم السلام) اکتفا مى کنیم:
1. (وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الارْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ * إِنَّ فِی هذا لَبَلاغاً لِقَوْم عابِدِینَ)؛[4] همانا، بعد از «ذکر (تورات)» در «زبور» نوشتیم: یقیناً، بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد. در این، ابلاغ روشنى است براى گروه عبادت کنندگان».
این آیه دلالت مى کند که روزى خواهد رسید که صلح و راستى، بر سراسر جهان سایه خواهد افکند و ظلم و بیداد از روى زمین برچیده خواهد شد. چون در زمان هیچ یک از انبیا و امامان قبلى، چنین اتفاقى نیفتاده، بنابراین باید این امر در آینده اتفاق بیفتد. براى این که بدانیم این وعده که در ثقل اکبر داده شده چه وقت و توسّط چه کسى تحقّق خواهد یافت، باید به ثقل اصغر مراجعه کنیم.
مرحوم طبرسى، در تفسیر مجمع البیان مى نویسد:
امام باقر (علیه السلام) فرمود: «اینان، اصحاب مهدى در آخرالزمان‌ هستند.» مؤیّد آن، روایتى است که خاصّ و عام، از پیامبر خدا روایت کرده اند که: لولم یبق من الدنیا إلا یوم واحد لطول الله ذلک الیوم حتّى یبعثَ رجلا صالحاً من أهل بیتی یملأ الارض قسطاً وعدلا کما ملئت ظلماً و جوراً؛ اگر فقط یک روز از عمر دنیا باقى مانده باشد، خدا، آن روز را طولانى مى کند تا مردى صالح از اهل بیت مبعوث گرداند و زمین را چنان که پر از ظلم و جور شده است، پر از عدل و داد کند.[5]
بنابراین، طبق روایت امام باقر (علیه السلام) و روایت هاى متعدد دیگر[6]، این وعده الهى با ظهور امام مهدى (علیه السلام) تحقّق خواهد یافت.
2. (هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ)؛[7] او، کسى است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.
قدر مسلّم، وعده غالب شدن دین اسلام بر همه آیین‌ها، تاکنون تحقّق نیافته و آیین‌هاى دیگرى با پیروان فراوان وجود دارند که هنوز نه تنها مغلوب دین حق پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) نشده اند، بلکه سعى مى کنند تا اسلام را از بین ببرند، ولى چون وعده الهى حق است، پس باید روزى تحقّق پیدا کند. به همین دلیل، امام باقر (علیه السلام) مى فرماید: «این پیروزى، به هنگام قیام مهدى از آل محمد(صلى الله علیه و آله) خواهد بود که احدى در روى زمین باقى نماند، جز آن که به نبوّت محمد (صلى الله علیه و آله)اعتراف کند».ژ[8]
هم چنین علامه طباطبایى نیز در تفسیر المیزان در ذیل این آیه مى نویسد:
در تفسیر برهان از صدوق نقل کرده که وى، به سند خود از ابى بصیر روایت کرده که گفت: امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه (هو الذى ارسل رسوله...) فرمود: به خدا سوگند! هنوز تأویل این آیه نازل نشده و نخواهد شد تا آن که قائم (علیه السلام) خروج کند.
هم چنین در ادامه مى نویسد:
معناى این که این آیه درباره حضرت مهدى (علیه السلام) نازل شده، این است که خروج آن حضرت، تأویل این آیه است... .[9]
3. (الَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی الارْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلّهِ عاقِبَةُ الامُورِ)؛[10] همان کسانى که هر گاه در زمین به آنان قدرت بخشیدیم، نماز را بر پا مى دارند و زکات مى دهند و امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و پایان همه کارها از آن خداست.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: «این آیه، براى آل محمد (علیهم السلام) است و مهدى و اصحابش را فرمانرواى مشارق و مغارب زمین مى گرداند و به دست او و یارانش، دین را غالب کرده و بدعت‌ها و باطل‌ها را مى‌میراند».[11]
4. (أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ)؛[12] کسى که دعاى مضطّر را اجابت مى کند و گرفتارى او را برطرف مى سازد.
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود:
این آیه، درباره قائم آل محمد (علیه السلام) نازل شده است. سوگند به خدا، او، مضطّر است زمانى که در مقام، دو رکعت نماز بگذارد و خدا را بخواند، خدا دعاى او را استجابت مى کند و رنج او را برطرف مى سازد و او را در زمین خلیفه قرار مى دهد.[13]
5. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «آیه (وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الامَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ)؛[14] درباره حضرت قائم(علیه السلام) نازل شده است».[15]
6. (وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الارْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ)؛[16] اراده مى کنیم که بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار مى دهیم.
مؤلف تفسیر گازر در ذیل این آیه مى نویسد:
اصحاب ما، روایت کرده اند که این آیه، در شأن امام مهدى (علیه السلام) است که خداى تعالى وى و اصحابش را پس از آن که تضعیف کرده باشند ایشان را، بر ایشان منّت نهد. و مراد از زمین، جمله ى روى زمین است. و ایشان را امامان و وارثان گرداند.[17]
در تفسیر جامع نیز گفته شده:
شیبانى، از حضرت باقر (علیه السلام) روایت کرده که فرموده اند: آیه (و نرید اَن نَمُنّ...) مخصوص حضرت حجت (علیه السلام) است که در آخر زمان ظاهر شده و کفّار و ستمکاران را که مانند فرعون و هامان هستند، هلاک و به قتل رسانیده و از بین مى برند و مالک شرق و غرب جهان شده و پس از آن که جور و ظلم عالم را پر کرده باشد، عدالت مطلقه را اجرا مى فرماید.[18]
نتیجه و جمع بندى
از بررسى این آیات، چنین به دست مى آید که خداوند، پیروزى مطلق حق بر باطل را وعده داده است و این پیروزى ـ که تاکنون تحقّق نیافته ـ در آینده، به دست کسانى تحقّق خواهد یافت که اقامه کننده نماز هستند و زکات مى دهند و امر به معروف و نهى از منکر مى کنند. اینان، با اقامه شعائر الهى، وارث زمین خواهند شد.
چنان که در ابتداى بحث ذکر شد، تعیین مصداق این آیات و تفسیر آن ها، تنها، در صورت رجوع به ائمه معصوم (علیهم السلام) میسور است و همان گونه که در ذیل آیات اشاره شد، امامان معصوم (علیهم السلام)، امام مهدى (علیه السلام) و یاران آن حضرت را مصادیق این آیات و تحقق دهندگان وعده الهى، معرّفى مى کنند.

پی نوشت‌ها:
[1]. شیخ حرّ عاملى، وسائل الشیعة، ج 27، ص 33.
[2]. میرزا مهدى صادقى، تاریخ زندگانى حضرت مهدى، ص 74.
[3]. محمدباقر مجلسى، بحارالأنوار، ج 51، ص 44 ـ 64.
[4]. انبیا: 105 - 106.
[5]. ترجمه ى تفسیر مجمع البیان، ج 16، ص 172.
[6]. بحارالأنوار، ج 9، ص 223 و ج 14، ص 37 و...
[7]. توبه: 33.
[8]. حسین بن على بن محمد بن احمد خزاعى نیشابورى، تفسیر روض الجنان و روح الجنان، ج 11، ص 75.
[9]. ترجمه ى تفسیر المیزان، ج 9، ص 240.
[10]. حج: 41.
[11]. على بن جمعه عروسى حویزى، نورالثقلین، ج 3، ص 506؛ بحارالأنوار، ج 24، ص 165.
[12]. نمل: 62.
[13]. تاریخ زندگانى حضرت مهدى، ص 79؛ المیزان، ج 15، ص 319؛ بحارالأنوار، ج 51، ص 48.
[14]. مانند کسانى نباشند که در گذشته به آنان کتاب آسمانى داده شد، سپس زمانى طولانى بر آنان گذشت و قلب هایشان قساوت پیدا کرد، و بسیارى از آنان گناهکارند. حدید: 16.
[15]. بحارالأنوار، ج 51، ص 54.
[16]. قصص: 5.
[17]. جرجانى، تفسیر گازر، ج 7، ص 152.
[18]. سیدابراهیم بروجردى، تفسیر جامع، ج 5، ص 154، (به نقل از نرم افزار ترجمه و تفسیر قرآنى جامع). 
 

منبع ما:http://shie12emami.rasekhoonblog.com/